Trong thế giới quan luôn tồn tại 02 hình thức, đó là thế giới quan duy vật và duy tâm. Tuy nhiên cả 02 hình thức này lại ẩn chứa những đặc điểm cũng như cách nhìn nhận khác nhau. Dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết:
Thế giới quan duy tâm là gì?
Thế giới quan duy tâm thừa nhận rằng bản chất của thế giới chính là tinh thần. Nó là cái cơ trước và cũng là cái có quyết định đối với thế giới của con người và vật chất. Trong thế giới quan duy tâm lại tồn tại cả thế giới quan duy tâm khách quan và thế giới quan duy tâm chủ quan. Hai hình thức này lại khác nhau trong quan niệm về tinh thần. Chủ quan coi tinh thần là ý chí, tình cảm, tư tưởng còn khách quan lại coi tinh thần là ý niệm, một ý niệm tuyệt đối.
Có thể nói sự hình thành và phát triển của thế giới quan duy tâm thường gắn liền với cả lịch sử hình thành và phát triển của chủ nghĩa duy tâm trong triết học. Về cơ bản thì nó phủ nhận tính khách quan và quy luật khách quan của thế giới vật chất và con người. Đồng thời thừa nhận ý thức, tư tưởng, ý niệm, ý niệm tuyệt đối là cái có trước, cái sẽ quyết định đến thế giới vật chất, con người.
Tóm lại thế giới quan duy tâm theo như đánh giá của các nhà khoa học thì nó có phần đối lập với thế giới quan khoa học, đa số phụ thuộc vào nhận thức của con người cũng như điều kiện lịch sử nhất định.
Thế giới quan duy vật là gì?
Ngược lại với thế giới quan duy tâm, thế giới quan duy vật lại thừa nhận bản chất của thế giới là vật chất. Vật chất là cái có trước, nó quyết định ý thức cũng như thừa nhận vai trò của con người ở trong cuộc sống hiện tại. Đồng thời thế giới quan duy vật còn khẳng định sự thống nhất ở tính vật chất. Cụ thể là hoàn toàn không do lực lượng siêu nhiên hay tinh thần của con người sinh ra. Vì vậy nó không tự mất đi mà tồn tại vĩnh viễn, vô tận và vô hạn.
Thêm vào đó thế giới quan duy vật còn khẳng định được sự hình thành, phát triển và vận động của xã hội đều phụ thuộc vào quy luật khách quan. Chính ý thức và tinh thần sẽ phản ánh bộ não của con người về hiện thực khách quan, ý thức, tinh thần có nguồn gốc vật chất, bị vật chất quyết định nhưng nó chứa tính sáng tạo và năng động.
So sánh thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm
| Thế giới quan duy tâm | Thế giới quan duy vật | |
| Quan điểm | Ý thức có trước, vật chất có sau. Ý thức sản sinh ra giới tự nhiên. | Vật chất có trước, ý thức có sau. Vật chất quyết định ý thức. |
| Phương pháp luận | Phương pháp luận siêu hình: Xem xét sự vật, sự việc, hiện tượng một cách phiến diện, chỉ thấy chúng tồn tại một cách cô lập, không vận động, không phát triển. Áp dụng một cách máy móc đặc tính của sự vật, sự việc, hiện tượng này lên một sự vật, sự việc, hiện tượng khác. | Phương pháp luận biện chứng: Xem xét sự vật, sự việc, hiện tượng trong sự ràng buộc lẫn nhau giữa chúng. Đồng thời trong sự vận động và phát triển không ngừng của sự vật, sự việc, hiện tượng. |
| Vai trò | Là điểm tựa về lý luận cho các lực lượng xã hội lỗi thời. Kìm hãm sự phát triển xã hội. | Đóng vai trò tích cực trong việc phát triển khoa học, nâng cao vai trò, vị thế của con người đối với giới tự nhiên cũng như sự tiến bộ của xã hội. |
Xem thêm: Thế nào là tình hữu nghị giữa các dân tộc trên thế giới